گفتنی است بیش از نیمی از مردم دنیا در طول زندگی خود حداقل یک بار این بیماری را تجربه می‌نمایند، این در حالی است که طبق آمار موجود میزان شیوع آن در دو جنس (زن و مرد) مساوی ذکر شده است و در بیشتر موارد سن ابتلا به این بیماری بالای ۴۵ سال گزارش شده است.
هموروئید چیست؟
جالب است بدانیم که بواسیر یا هموروئید بالشتک های عروقی طبیعی موجود در کانال مقعد می‌باشد که نقش بسزایی را در عمل دفع ایفا می‌کنند. به عبارت ساده تر این بیماری یک نوع واریس وریدی محسوب می‌شود که در ناحیه رکتوم (راست روده) ایجاد می‌شود.
بدیهی است زمانی که رگ های این ناحیه متورم یا ملتهب شود، از حالت طبیعی خود خارج خواهد شد و در قالب یک بیماری بروز می‌کند. البته بر اساس اظهار نظر بسیاری از پزشکان ایجاد فشار در بروز این بیماری نقش بسزایی را ایفا می کند، بدین معنا که در هنگام عمل دفع سیاهرگ های ناحیه مقعد پرخون شده و در نهایت متورم می شود که در صورت تکرار فشار و یا یبوست سطح ناحیه مقعد زخم شده و باعث خونریزی می‌شود. همچنین این احتمال وجود دارد که فرد سالیان متمادی مبتلا به بیماری بواسیر یا هموروئید باشد اما تنها با ایجاد خونریزی پی به بیماری خود ببرد.
علت بواسیر چیست؟
متاسفانه تا به امروز هنوز علت اصلی ایجاد این بیماری شناخته نشده است، اما به طور کلی می‌توان عوامل متعددی را در بروز بیماری مورد بحث دخیل دانست که در ذیل به آن اشاره می‌کنیم:
- ابتلا به یبوست مزمن
- ابتلا به اسهال طولانی مدت
- رژیم غذایی کم فیبر
- استفاده ناکافی از مایعات
- اضافه وزن
- نشستن و یا ایستادن به مدت طولانی
- انجام ورزش های سنگین
- بلند کردن اجسام سنگین
- وراثت
- بارداری
- سرفه های مزمن
- مصرف مشروبات الکی
- نزدیکی مقعدی
- انجام جراحی راست روده یا پارگی مجرای تناسلی به هنگام زایمان و دوختن آن
- ایجاد فشار به هنگام عمل دفع
- استفاده از لباس های تنگ
- مصرف بعضی از داروها
- کهولت سن
- نشستن طولانی مدت در توالت
علائم بواسیر یا هموروئید
شایان ذکر است نشانه‌های بواسیر زیاد است و توصیه می‌شود فرد تنها در صورت بروز یکی از نشانه های مذکور به پزشک متخصص مراجعه نماید، چرا که عدم توجه به علائم بواسیر و درمان نکردن آن می‌تواند منجر به پیشرفت و حاد شدن شرایط بیمار و شود.
- ایجاد خونریزی: به طور کلی شایع ترین نشانه بیماری بواسیر یا هموروئید بروز خونریزی روشن است که در مراحل ابتدایی و یا خفیف به صورت قطره قطره اما با پیشرفت این بیماری شدت خونریزی نیز بیشتر خواهد شد به نوعی که در برخی از موارد این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا دچار کم خونی شود.
- ایجاد زائده گوشتی: بیرون زدگی و یا پرولایس نیز یکی دیگر از نشانه های این بیماری محسوب می شود که البته بیشتر به علت پیشرفت بیماری ظاهر می شود.
- احساس درد: این نشانه تنها در صورت پیشرفت زیادی بیماری بروز خواهد کرد.
- احساس خارش: این نشانه به ندرت ایجاد می شود.
- ایجاد ترشح مخاطی (بلغمی) پس از اجابت مزاج
- دفع ناقص مدفوع: فرد حتی پس از انجام عمل دفع احساس می کند تخیله کامل انجام نشده است.
انواع هموروئید
آنچه مسلم است نشانه های بواسیر یا هموروئید به طور معمول با توجه به موقعیت قرار گیری این بیماری متفاوت می باشد، از این رو می توان این بیماری را به سه دسته تقسیم بندی کرد:
- بواسیر داخلی
- بواسیر خارجی
- بواسیر ترومبوزه
بواسیر یا هموروئید داخلی
همان گونه که می دانیم هموروئید بخشی از ساختمان طبیعی راست روده وابتدای کانال مقعد و در بالای خط دندانه ای و یا اپی تلیوم ستونی (ازحدود ۶-۳ سانتیمتری داخل مقعد) است که به صورت بالشتک های عروقی کوچک یا همان توده های زیر مخاطی ضخیمی می‌باشد که به علت ایجاد فشار موقع اجابت مزاج، این احتمال وجود دارد که جابه جا شوند.
وظیفه اصلی این بالشتک ها کمک در کنترل باد و مایع مدفوعی وهمچنین جهت تسهیل دفع ومراقبت ازمجرای مقعد در هنگام خروج مدفوع می باشد.
دراین حالت بالشتک بواسیری از درون روده متورم می شود، اما فرد مبتلا قادر به دیدن و یا لمس کردن این بالشتک ها نیست.
همچنین بر اساس نظر سنجی به عمل آمده از بیماران، بیشتر افراد در این نوع از هموروئید احساس درد و یا ناراحتی ندارند، اما به علت ایجاد فشار در هنگام اجابت مزاج خراشیدگی روی توده هموروئیدی به وجود می‌آید که این امر منجر به خونریزی می شود و تکرار آن در مرور زمان باعث خروج بالشتک ها به سمت خارج از مقعد می شود.
به گونه ای که فرد مبتلا به بواسیر یا هموروئید خارجی خواهد شد و بایستی خیلی سریع نسبت به درمان بواسیر داخلی اقدام نماید. این بیماری را به چهار درجه تقسیم بندی نمودند که در ادامه به شرح تفضیلی آن خواهیم پرداخت.
بواسیر یا هموروئید خارجی
این هموروئید زیر خط دندانه ای و در قسمت فوقانی تر با انودرم قرار دارد و در اکثر موارد بسیار دردناک است. هموروئید خارجی در زیر پوست کناره مقعد ایجاد می شود و این بالشتک های بواسیری نسبت به ایجاد درد وخونریزی ح ساس تر می باشند و همچنین در بیشتر موارد فرد احساس خارش شدیدی در ناحیه مقعد دارد، به نحوی که توده با اولین خارش دچار خونریزی می شود.
جالب است بدانیم در بعضی از موارد این احتمال وجود دارد که بواسیر یا هموروئید مانند کیسه‌ای پراز خون مشاهده شود که البته این بالشتک های پر خون بسیار دردناک ومتورم می شوند و از سوی دیگر نیز مستعد پاره شدن و یا خونریزی هستند و باید خیلی سریع نسبت به درمان بواسیر خارجی اقدام کرد.
افزایش فشار داخل شکم و لگن که به عللی همچون زور زدن طولانی ، وجود مدفوع سفت و حاملگی یا آسیت می تواند ایجاد شود، موجب پرشدن و اتساع تدریجی این شبکه های وریدی شده و نهایتاً بجای نسوج طبیعی هموروئیدال، پکه های واریسی دیده میشوند. این پکه های هموروئیدی هنگام عبور مدفوع سفت, می توانند آسیب دیده و خونریزی کنند و یا همراه با مخاط روی آن, هنگام اجابت مزاج از آنوس خارج شوند.
بواسیر یا هموروئید ترومبوزه
به طور کلی این نوع از بواسیر بسیار دردناک است و می تواند ظرف حداکثر چند ساعت به وجود آید به گونه ای که بیمار طی ۴۸ یا ۷۲ ساعت احساس درد شدید و ناراحت کننده ای را تجربه می کند اما به مرور زمان از شدت درد کاهش می یابد که در این صورت توصیه می شود فرد به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه نماید.
هموروئید های ترومبوزه به صورت برآمدگی کبود رنگ در لبه های کناری مقعد ظاهر می شوند و اندازه آن مانند یک لوبیا است. علل اصلی بروز این نوع از بواسیر ایجاد فشار بیش از حد در هنگام دفع مدفوع ، نشستن و ایستادن طولانی مدت و یا انجام ورزش های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین می باشد(مانند راننده ها و ورزشکاران)
تشخیص بواسیر
بدیهی است هموروئید را می توان به طور تیپیک با معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود که در ادامه به اختصار نحوه انجام معاینه بیان می شود:
- در وضعیت سجده (knee-chest)
- لترال( sim’s)
- لیتومی : حالت طاق باز با ران های خم شده به شکم و زانوی خم شده
باید در نظر داشت که می توان هموروئیدهای خارجی را از بیرون مشاهده نمود ، اما هموروئید داخلی تا بیرون نزند هرگز قابل رویت نخواهد بود. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که در معاینه تویط دست، انگشت آغشته به خون شود.
این در حالی است که بهترین روش برای تشخیص هموروئید داخلی رکتوسکوپی می باشد که از این طریق ۸ تا ۱۰ سانتی متر از انتهای دستگاه گوارش قابل دید است، همچنین سیگموئیدسکپی یا کولونوسکوپی, جهت رد تشخیص های افتراقی دیگر ضروری می باشد با مشاهده مقعد و بافت اطراف می توان هموروئید خارجی و هموروئید داخلی پرولایه را تشخیص داد.