خارش مقعد (anal itching) عارضه ای است که برای زنان، مردان و حتی کودکان هم اتفاق می افتد. این عارضه اکثراً در بزرگسالان بین سنین 40 تا 60 سالگی (1 الی 5 درصد از عموم مردم) رخ می‌دهد.
خارش مقعد در مردان بیشتر است و نسبت آن در مقایسه با زنان 4 به 1 است. دلایل گوناگونی برای ایجاد این عارضه وجود دارد و به همین خاطر تشخیص دقیق برای تجویز درمان مناسب اهمیت بسیار بالایی دارد.
خارش مقعد چیست؟
یک اصطلاح لاتین به معنی خارش مقعد است که یک احساس ناخوشایند در پوست اطراف مقعد ایجاد میشود و شخص تمایل به رفع خارش پیدا میکند. خارش به دو نوع “اولیه” و “ثانویه” طبقه بندی میشود.
در حالت اول: خارش به دلیل وجود یک بیماری یا مشکل دیگر نیست.
در حالت ثانویه: یک علت زمینه ای وجود دارد قابل تشخیص وجود دارد که درمان آن مشخص است.
تحریک جزئی پوست منجر به خارش مقعد میشود و اگر ادامه یابد پوست آسیب میبیند و محل خارش بزرگتر و سوزش بیشتر میشود. خاراندن مکرر باعث میشود تا شخص بیشتر بخواهد محل را خارش دهد و این خود مشکل را بدتر میکند.
علت خارش مقعد
خارش مقعد در بسیاری از مشکلات آنورکتال عمومی است و عواملی مانند بواسیر،گوشت اضافه ،بی اختیاری ، فیستول مقعد (کانال غیرعادی بین روده و سطح پوست یا اندامها) ،شقاق مقعد (شیارهای دردناک) و زگیل مقعد در آن دخیل هستند.
علت خارش بلند مدت از نوع “اولیه” همیشه قابل تشخیص نیست ولی حدس بر اینست که ترشحات تحریک کننده از کانال مقعد منجر به خارش مقعد میشود و ادامه ی آن در بلند مدت عصب های پوست را بصورت مزمن تحریک و فعال میکند.
ضمنا خارش میتواند از اختلالات عصبی و همچنین تحریک سیستم عصبی مرکزی مثلا ناشی از دارو باشد. برخی مواقع هم علت خارش محرکات ذهنی است و ریشه ی علائم از مغز است نه اندام های دیگر.
از دیگر عوامل خارش مقعد میتوان به رطوبت ناشی از عرق یا مدفوع یا ترشحات اشاره کرد. طبق بررسی های انجام شده خارش به محض تمیز کردن محل اطراف مقعد رفع میشود که این خود نشانه ای از علت خارش مقعد است.
علت خارش علاوه بر بهداشت نامناسب میتواند از بهداشت زیاد از حد ناشی از صابون های تحریک کننده و کرم های معطر هم باشد. بهداشت بیش از حد و استفاده از استروئیدهای موضعی پوست را زخم و به آن آسیب میرساند که در نتیجه مشکل به خاطر تمیزی زیاد از حد بدتر میشود.
هرچند مطالعه و بررسی زیادی روی غذاهای خاص انجام نشده ولی عوامل غذایی هم میتواند در بروز خارش اثر داشته باشد. قهوه (کافئین دار یا بدون کافئین) یکی از عوامل اصلی خارش است. مصرف قهوه قدرت انقباض عضلات مقعد در حالت عادی را کاهش و باعث نشت ترشحات و مدفوع میشود.
مواد غذایی موثر دیگر شامل چای ، نوشابه ، مایعات انرژی زا ، شکلات ، میوه های مرکباتی ، گوجه فرنگی ، غذاهای تند ، آبجو ، لبنیات و آجیل هستند.
عفونت هم یکی از دلایل خارش مقعد است. برای مثال، عفونت پوستی باکتریایی، عفونت قارچی (هرچند برخی قارچها بطور طبیعی روی پوست مقعد حضور دارند)، عفونت انگلی با کرمک یا انگل، عفونت ویروسی و زگیل مقعد.
خارش مقعد از نوع “ثانویه” میتواند دلایل پوستی گوناگونی داشته باشد مثل :
پسوریازیس ، درماتیت سبورئیک ، درماتیت آتوپیک ، درماتیت تماسی ، پلانوس لیچن ، سیمپلکی لیچن ، اسکلروز لیچن .
همچنین یک سری سرطان مانند بیماری “بوون” یا بیماری “ماماری پاجت” علل بالقوه خارش هستند.
دیگر عوامل، بیماری هایی هستند که کل بدن را در بر گرفته اند مثل :
دیابت ، لوسمی و لنفوم ، نارسایی کلیه ، بیماری های کبدی (یرقان انسدادی) ، کم خونی و فقر آهن یا پرکاری تیروئید.
با وجود اینکه خارش میتواند علت های متنوعی داشته باشد ولی باید خاطر نشان کرد در بسیاری از موارد علت اصلی غیر قابل تشخیص است